Paweł Paliński „Polaroidy z zagłady”, czyli nie tego się spodziewaliście [recenzja]

Polaroidy z zagłady leżały na czytniku jakieś dwa lata i czekały na swoją kolej. Zainspirowała mnie do lektury Sylwia z UnSerious.

Literatura postapokaliptyczna, na co dzień kojarząca się z klimatami Metro 2033 i S.T.A.L.K.E.R.A., jest znacznie bogatsza, niż pozornie się wydaje. Jednym z argumentów udowadniających tę tezę są Polaroidy z zagłady – powieść o końcu świata, ale też zupełnie nie o nim. I niekoniecznie, tak naprawdę, postapo.

Paweł Paliński opisał nieduże miasto, S. gdzieś nad Sanem, trzy miesiące po tym, gdy prawie cała ludzkość zamieniła się w Biernych: istoty, które pozornie mogą zombie przypominać. Prawie cała ludzkość, gdyż pozostała w tych smętnych ruinach cywilizacji Teresa Szulc, 64-letnia była nauczycielka WF-u, kobieta, która przez życie szła samotnie, bez wiary ani towarzystwa, i nigdy na tę samotność nie zwracała uwagi. Teraz bycie samej zaczyna nabierać dla niej nowego znaczenia. I my wraz z nią będziemy to zgłębiać.

Wiele w tej książce elementów, które dziwią. Myślisz, że to książka o zombie – ale Bierni zombiakami w klasycznym ujęciu nie są. Na dodatek praktycznie wcale ich na kartach nie uświadczymy. Myślisz, że to książka o przetrwaniu – ale przetrwanie niekoniecznie ma sens. Myślisz, że to książka pełna akcji, jak to zwykle tego typu historie – cóż, srodze się rozczarujesz. Ostatecznym zdziwieniem było dla mnie to, że na bohaterkę wybrano właśnie Teresę, kobietę starszą, samotną, bez celu. Czemu? Może by pokazać, co dzieje się, gdy brak w życiu sensu innego niż przetrwanie samo w sobie?

Polaroidy z zagłady to nurkowanie wgłąb zwichrowanej psychiki, rozpadającej się pod wpływem utraty wszelkich norm i sensów, uginającej się pod imperatywem konieczności przeżycia, chociaż bez celu. Mimo że nic się nie dzieje – Teresa wychodzi po wodę, rozpala w kominku, leczy chorobę, obserwuje miasto – to narracja wciąga, wiruje, raz skupiając się na otoczeniu, innym razem na tym, co siedzi w głowie bohaterki, a jeszcze innym – podsuwając nam zamglone ekspozycje i retrospekcje. Całość składa się w gorzką tragedię, koniec świata, którego naprawdę można się bać. To bardziej powieść psychologiczna niż postapokaliptyczna, gdzie zagłada i majaczące w oddali zagrożenie Biernymi-zombie są jedynie szkieletem do budowy czegoś więcej.

Muszę też przyznać, że mimo wszelkich zalet – pomysłu, doskonałego operowania językiem, dobrze przemyślanej narracji – Polaroidy są momentami męczące. Trudno przełknąć je na raz, trzeba sobie dawkować, inaczej lekturę porzucimy. Paliński momentami za mocno wydłubywał z opowieści artyzm i pisarskie sztuczki, co ostatecznie nieco jej ujmuje. Mimo to czas spędzony nad tą książką nie był w żaden sposób zmarnowany. Zdecydowanie Wam ją polecam – jako coś innego, trudniejszego, bardziej wymagającego w granicach fantastyki.